یک عارفانه ناآرام - هاست لینوکس

به گزارش هاست لینوکس، اگر بخواهیم بارزترین نماد و نشانه اهالی فرهنگ، هنر و ادبیات را معرفی کنیم، بدون شک باید به کتاب اشاره کنیم.

نمی توان یک انسان فرهنگی یا یک هنرمند را معرفی کرد و به رابطه او با کتاب و آثار مکتوب اشاره نکرد. در این میان کسانی در صندلی رفیع تری قرار می گیرند که احاطه شایسته ای به آثار مکتوب تالیف و ترجمه داشته باشند و با بهره گیری درست از این آثار، دنیا بینی خود را توسعه دهند. حال اگر کسی افزون بر این مطالعات - که بسیار هم حائز اهمیت است - خود دست به تالیف نیز بزند و بتواند آثار مکتوب از خود به جا بگذارد، آن وقت دیگر می توان او را در حیطه فرهنگ و هنر جدی گرفت و کارنامه و سیره شخصی اش را نیز جدا مطالعه کرد. یکی از مهم ترین دلایلی که سبب شد اعضای گروه هنر و ادبیات روزنامه جام جم، به مناسبت سالروز شهید مصطفی چمران نگاهی به سیمای او در حوزه فرهنگ داشته باشند، کتب متعددی است که از چمران به جا مانده است. زیاد نبوده اند شهیدانی که در تاریخ جمهوری اسلامی از آنها این تعداد- یا حتی نزدیک به این تعداد - کتاب به جا مانده باشد. همین حقیقت کافی ست که سیره شهید چمران را به جد آنالیز کنیم تا مطمئن شویم فرهنگ و هنر در زندگانی او نقشی مهم و محوری داشته است. از این رو در این قسمت، آثار مکتوبی را که از شهید چمران باقی مانده است از نظر می گذرانیم. مخاطب محترم باید به این نکته مهم توجه داشته باشد معرفی هر یک از این کتب ارزشمند، مجال بیشتری را می طلبد. جام جم به منتقدان و صاحبنظران حوزه کتاب پیشنهاد می کند به آنالیز این آثار بپردازند و میزگردهایی برای آنالیز اندیشه چمران در آثارش به راه بیندازند. چنانچه منتقدان و نویسندگانی برای این مهم ابراز علاقه نمایند، جام جم با افتخار میزبانی این جلسات را به عهده خواهد گرفت.

عارفانه

عرفان، دنیای وسیع و عمیقی است که غور در آن پهلوانی را می طلبد که از خطرات برهد و به نور و روشنایی برسد؛ دریایی که راه های مختلف و پر پیچ و خم و انحرافات و شبهه های گوناگون، درنوردیدن آن را سخت می سازد و عبور سالم و رسیدن به شناخت الهی را بدون یاری دریافت از رهروان راه شناس و انجم راهنمایی الهی مشکل می کند. از این منظر پا نهادن به وادی عرفان کار ساده ای نیست اما شهیدان، کسانی بودند که با سیره درخشان زندگانی خویش، توحید و خداشناسی را در وادی عمل نشان دادند و برای عارفانه زندگی کردن بهترین نمونه ها و بی بدیل ترین شاخص ها لقب دریافتد.

کتاب عارفانه مجموعه مناجات و دست نوشته های شهیدچمران است. البته نام این مجموعه صرفا گویای آن نیست که همه این مجموعه شامل مباحث عرفانی است، بلکه بازگو نماینده روحیه و حالات عارفانه و عاشقانه، خلوص و پاکی عرفان عملی شهید چمران است که از میان همه امکانات دنیای مادی و همه توانمندی ها، حرکت ظلم ستیز و یاری به مظلومان تاریخ را برگزید.

خدا بود و دیگر هیچ نبود

این کتاب، مجموعه دست نگاشته های تاریخ دار دکتر چمران است که در طول سالیان دراز، درباره مطالب مختلف و در نقاط گوناگون نگاشته شده است. در همه این یادداشت ها با وجود اختلاف زمان و مکان، یک خط مستقیم الهی به خوبی قابل آنالیز است. این که چمران همه جا و همه وقت، عمر خود را عاشقانه و عارفانه به دنبال راه مولا علی (ع) و سیدالشهدا (ع) و بدون ترس و هراس از طاغوت ها و قدرت های شیطانی و مصلحت طلبی ها طی کرده است و از ابتدا به نور پرفروغ و تابان شهادت چشم دوخته و در خاتمه نیز به این پرواز و آرامش ملکوتی دست می یابد.

گردآورنده اثر، این نوشته ها را در سه محور اصلی: یادداشت های آمریکا، یادداشت های لبنان و یادداشت های ایران فراهم آورده و مفهوم برخی لغات و کلمات عربی را در پانوشت صفحات توضیح داده است. یادداشت ها، وقایع دورانی بیست ساله را از سال 1338 تا 1358 دربرمی گیرند.

لبنان

کمتر کسی می تواند نقش مشخص نماینده شهید دکتر چمران در راهنمایی فکری و عملی شیعیان لبنان را نادیده بگیرد. به طور کلی می توان سلسله جنبان همه حرکت های شهادت آمیز و حماسه ساز در لبنان خود او دانست که در کنار رهبری مذهبی و سیاسی و حتی نظامی، توانست نمونه کم نظیری از یک یار و همراه را برای شیعیان لبنان ارائه دهد. کتاب لبنان گزیده دستنوشته ها و سخنرانی های شهید چمران و حاصل مطالعه و آنالیز کلیه نوشته ها و سخنرانی های او در لبنان، اروپا و ایران درباره لبنان است که برحسب تاریخ و زمان رویدادها منسجم و تدوین شده و بدیهی است که در یک دستنوشته یا سخنرانی، تمام این مطالب را نمی توان یافت ولی با استفاده از تمام دستنوشته ها و سخنرانی ها که در فهرست مآخذ آمده است می توان تحلیلی از حوادث لبنان براساس زمان اتفاق افتادن آن حوادث گردآوری کرد.

چاپ نخست این اثر در خرداد 1362 در 384 صفحه همراه با نقشه و تصویر، توسط بنیاد شهید چمران و با همکاری بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس انجام گرفته است.

کردستان

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، ماجراهای کردستان شروع شد تا انقلاب نوپای ما را درگیر مسائل و جنگ های داخلی کرده و از درون متلاشی سازند. حوادث کردستان بر این پایه، یکی از عظیم ترین مسائل داخلی ما بود و برخی اوقات آنچنان حساس که سرنوشت انقلاب اسلامی ما به آن بستگی داشت و بدون شک قضیه پاوه حادثه ای بس مهم در تاریخ این تحولات است و شهید چمران با ختم غائله در پاوه، مقامی والا در تاریخ وقایع انقلاب اسلامی پیدا کرد.

چمران تصمیم گرفت که وقایع پاوه را تاریخ گونه بنگارد و براساس این تصمیم، مدارک و نوشته های خود را جمع آوری و بخشی از حوادث پاوه را از ابتدای ماجرای کردستان به نگارش آورد ولی جنگ تحمیلی عراق و شهادتش، فرصت خاتمه بخشیدن آن را نداد و نیمه تمام باقی ماند. کتاب از سه گونه دستنوشته و سخنرانی تشکیل شده ؛ قسمت اعظم و مهم آن، همان دستنوشته اصلی شهید چمران پیرامون حوادث پاوه است. نوع دوم بخش هایی از سخنرانی های شهید در زمان ها و مکان های مختلف پیرامون مسائل کردستان است. نوع سوم، مطالبی است از دستنوشته های پراکنده و گوناگون شهید چمران که همگی در پیوند با مسائل کردستان است.

انسان و خدا

یکی از ماندگارترین آثاری که از چمران به جای مانده، یک دوره سخنرانی علمی و عرفانی در کانون توحید در ایام ماه مبارک رمضان سال 1359 است که متن کامل این سخنرانی ها در کتابی با عنوان انسان و خدا منتشر شده است.

موضوع شناخت خدا در عین سادگی می تواند بسیار سخت باشد. اگر انسان از راه صحیح خداشناسی قدم در این وادی گذارد به شناخت یا دریافتی در حد عقب و بینش خود دست خواهد یافت و چنانچه از جهت طبیعی آن منحرف گردد، با مسائلی بس پیچیده و شگفت روبه رو خواهد شد. حال تصور کنید جوینده راه نجات، این خداشناسی را از زبان کسی بیابد و بشنود که او به مقام فناء فی ا... و شهادت دست یافته است. بدون شک چنین شناختی در مرتبه ای بسیار بالا و ارزشمند خواهد بود و شناختی که از این طریق حاصل می گردد، دوامی بس بیشتر از شناخت های ناقص و ناتمام خواهد داشت و همراه با استدلال های قوی، بی چون و چرا، قابل اثبات و نفوذناپذیر خواهد بود.

رقصی چنین میانه میدانم آرزوست

در اولین روزهای هجوم گسترده و نظامی عراق به کشورمان، دکتر مصطفی چمران و حضرت آیت ا... خامنه ای که هر دو نماینده حضرت امام در شورای عالی دفاع و نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی بودند، با نظر و توصیه امام خمینی(ره) برای سازمان دادن به نیروهای مردمی و نیز مقاومت در برابر حمله های گسترده نیروهای عراقی همراه با 60 نفر از رزمندگان باتجربه، وارد اهواز شدند و به سازماندهی و آموزش نیروهای مردمی پرداختند. این اثر، گزارشی زیبا، عارفانه و مختصر از حماسه های عظیمی است که فرزندان ایران اسلامی در دفاع از دین و میهن آفریدند. چاپ نخست این اثر سال 1378 در 72 صفحه همراه با نقشه و تصویر توسط بنیاد شهید چمران انجام گرفته است.

علی، زیباترین سروده هستی

اگر پرستش غیر از خدا مجاز بود، علی را می پرستیدم. به خود اجازه نمی دهم که برای شناخت علی کلمه ای بر زبان برانم و با قدرت عقل، شخصیت او و زندگی پرماجرایش را تجزیه و تحلیل کنم. شناخت علی فقط به قدرت عشق میسر است و فقط عشق اجازه دارد به حریم علی نزدیک گردد. من هم فقط به قلب سوخته خود اجازه می دهم که از علی سخن بگوید و فقط به حرمت عشق جرأت می کنم به علی نزدیک شوم.

این بخشی از نثر دلکش شهید چمران در کتاب علی، زیباترین سروده هستی است. این اثر، دربرگیرنده چند دست نوشته و سه سخنرانی شهید درباره جلوه های گوناگون زندگانی علی(ع) است. چمران در این اثر، با نگاهی عاشقانه و نثری زیبا، دردها، شکوه ها و نگرانی های خود را صمیمانه با مولا علی(ع) در میان نهاده است. این اثر مزین به تصویری از مولای متقیان علی(ع) اثر هنری دکتر چمران در 16 سالگی است.

بینش و نیایش

این کتاب مجموعه یک مقاله و متن یک سخنرانی و گزیده ای از راز و نیازهای عاشقانه دکتر مصطفی چمران است. ازجمله نیایش های خواندنی شهید، آخرین یادداشت مناجاتی اوست که لحظاتی قبل از شهادت در ماشین نوشته است. او در این یادداشت از تک تک اعضا و جوارح خود عذرخواهی کرده و حلالیت می طلبد و به آنها مژده می دهد که تا لحظاتی دیگر به آرامشی ابدی می رسند. البته گفتنی است که کتاب دیگری به نام نیایش ها هم از این شهید والامقام منتشر شده است که تمام نیایش های عارفانه چمران را در برمی گیرد.

پیمان طالبی - ادبیات و هنر / روزنامه هاست لینوکس