جایگاه کودک خودرو؛ هرآنچه که باید درباره آن بدانید - هاست لینوکس

به گزارش هاست لینوکس، وب سایت پدال - میلاد عباسی: از بدو اختراع خودرو در اوایل دهه 1900 میلادی، عمده تجهیزات ایمنی وسایل نقلیه با تمرکز بر حافظت از جان سرنشینان بزرگسال معرفی و گسترش یافتند. نخستین نمونه از جایگاه های کودک در اویل دهه 1930 معرفی شدند که وظیفه اصلی آن ها افزایش ارتفاع نشیمنگاه کودک به نحوی بود که والدین در حین رانندگی راحت تر قادر به رؤیت کودک باشند.

در سال 1962 برای نخستین بار دو طرح جداگانه با هدف حفاظت از بچه ها معرفی گردیدند. مخترع انگلیسی جان ایمز یک نمونه جایگاه ایمنی کودک رو به پشت با یک مهاربند Y شکل مشابه نمونه های امروزی را معرفی نمود. فردی آمریکایی با نام لئونارد ریوکین نیز نمونه ای از جایگاه ایمنی کودک روبه جلو با قاب فلزی را اختراع نمود. لازم به یادآوری است که کمربند ایمنی بزرگسال تا اوایل دهه 1960 جزو ملزومات استاندارد خودرو لحاظ نمی شد.

معمولاً این جایگاه ها توسط مالکان خودرو ها خریداری شده و بر روی خودرو ها نصب می گردند. شرکت های خودروسازی نیز عموماً در فرایند طراحی خودرو ها اقدام به محاسبات مربوطه از منظر اتصالات جایگاه ها و نیز انطباق عملکرد کمربند های ایمنی خودرو در صورت نصب این جایگاه ها می نمایند. قوانین متعددی در سطح جهان، خودرو های در حال حمل بچه ها را ملزم به استفاده از انواع جایگاه ایمنی کودک وابسته به سن، وزن و قد کودک می نمایند.

جایگاه ایمنی کودک در دسته بندی سامانه های ایمنی غیر فعال قرار می گیرد و می بایست از الزامات بخصوصی جهت تضمین کارایی صحیح تبعیت نماید. به طور خلاصه وظیفه سامانه های ایمنی غیر فعال مراقبت و حفاظت از سرنشین در صورت وقوع تصادف می باشد. این سامانه ها نقش مکمل سامانه های ایمنی فعال را دارا می باشند که از وقوع تصادفات جلوگیری می نمایند. باوجود اهمیت فراوان جایگاه های ایمنی کودک، نتایج تحقیقات حاکی از این است که متأسفانه کماکان استفاده از این جایگاه ها گسترش و عمومیت نیافته و در برخی موارد نیز استفاده صحیحی از آن ها صورت نمی گیرد.

در سال 1990 میلادی موسسه بین المللی استاندارد با هدف یکسان سازی و استانداردسازی اتصالات جایگاه های ایمنی کودک به خودرو اقدام به تنظیم و انتشار استاندارد ISOFIX نمود. این اتصالات استاندارد برخی کشور ها نام گذاری متفاوتی دارند. به عنوان مثال در ایالات متحده با نام LATCH و در کانادا با نام LUAS شناخته می شوند. از سال 2013 قوانین جدیدی در مورد جایگاه های ایمنی کودک ارائه شد و استاندارد ایمنی جدید اتحادیه اروپا i.Size جایگزین ISOFIX شد و اصلاحات آن به گونه ای است که ایمنی مضاعفی را برای سرنشینان خردسال به ارمغان می آورد.

تفاوت برجسته i.Size با ISOFIX در توصیه به استفاده از جایگاه های رو به پشت برای بچه ها تا 15 ماهگی در i.Size (در مقایسه با استاندارد ISOFIX که 9 تا 12 ماهگی بود) است. جایگاه های رو به پشت برای بچه ها اساساً از جایگاه های روبه جلو ایمن تر هستند چراکه در ترمزگیری های ناگهانی با حفظ بهتر موقعیت سر کودک از آسیب های وارده به مهره های گردن کودک جلوگیری می نمایند (شکل 1). تفاوت دیگر استاندارد جدید، دسته بندی جایگاه های ایمنی کودک بر اساس قد بجای دسته بندی بر اساس وزن می باشد.

جایگاه ایمنی کودک رو به پشت (تصویر سمت راست) در مقابل جایگاه ایمنی کودک روبه جلو

(تصویر سمت چپ)

قوانین مربوط به جایگاه ایمنی کودک در اروپا، استرالیا و ایالات متحده

در حال حاضر استفاده از جایگاه های ایمنی کودک جهت حمل نوزادان و خردسالان در بسیاری از کشور های جهان بخصوص در کشور های توسعه یافته الزامی است. با توجه به گروه بندی چهارگانه جایگاه های ایمنی خودرو، الزامات ایمنی در هر مرحله برای کودک با توجه به رشد و مقاومت بیشتر بدن کودک در برابر ضربات کاهش می یابد. در ادامه مروری بر قوانین مربوطه در اروپا، استرالیا و ایالات متحده خواهیم داشت.

اروپا

مطابق بخشنامه 2003/20/EC مجلس و شورای اروپا از 5 مه 2006 استفاده از جایگاه های ایمنی کودک منتاسب با ابعاد کودک برای بچه ها با قد کمتر از 135 سانتی متر (53 اینچ) اجباری می باشد. جانمایی جایگاه در هر قسمت خودرو مجاز می باشد بااین حال در صورت استفاده از جایگاه رو به پشت کیسه هوا سرنشین الزاماً می بایست غیر فعال باشد. در این راستا هر جایگاه ایمنی کودک که در هر یک از 56 کشور عضو کمیسیون همکاری های مالی اروپا (UNECE) فروخته شود می بایست استاندارد UNECE 44/04، بخشنامه 75/541/EEC و هرگونه دستورالعمل آینده مرتبط را رعایت نماید .

در صورت رعایت استاندارد های مورد نظر، تأییدیه به صورت یک برچسب نارنجی رنگ با یک شماره مجوز منحصربه فرد در بردارنده اطلاعات سازنده صادر خواهد شد. تنها تا 9 مه 2008 میلادی، کشور ها مجاز به استفاده از جایگاه ایمنی کودک مورد تائید استاندارد داخلی خود بودند و پس از آن می بایست با استاندارد یکپارچه اروپایی منطبق گردند. در سال 2003 استاندارد جدید اروپایی با نام i.Size تحت مقررات UNECE 129 برای بچه ها زیر 15 ماه معرفی گردید و از جولای 2013 اجرایی شد.

استاندارد جدید در چندین موضوع ایمنی بیشتری را برای بچه ها سرنشین خودرو در نظر می گیرد که مهم ترین آن در مقایسه با استاندارد قبلی، الزام به استفاده از جایگاه های رو به پشت تا 15 ماهگی، در مقابل 9 تا 12 ماهگی استاندارد پیشین، است. استاندارد جدید به صورت آزمایشی در بازه 2013 تا 2018 و موازی با UNECE R44/04 اجرا شده و پس از 2018 به طور کامل جایگزین آن می شود.

استرالیا

مطابق قوانین کشور استرالیا، هر جایگاه ایمنی کودک فروخته شده در این کشور می بایست استاندارد AS/NZ1754 را با موفقیت سپری کرده و تاییده آن را به صورت یک برچسب (شکل 2) دریافت نمایند. بسیاری از جایگاه های ایمنی وارداتی به استرالیا، حتی در صورت اخذ تاییدات استاندارد های اروپایی و ایالات متحده، قادر به پاس کردن الزامات این کشور نبوده و قانوناً مجاز به فروش و استفاده نمی باشند.

بچه ها تا 7 سال الزاماً می بایست در جایگاه ایمنی مناسب قرار گیرند. به این ترتیب که نوزادان کمتر از 6 ماه می بایست در جایگاه های پشت به جاده؛ بچه ها 6 ماهه تا 4 ساله در جایگاه های پشت به جاده یا رو به جاده؛ و بچه ها بین 4 تا 7 سال از جایگاه های رو به جاده و یا جایگاه های بالابرنده استفاده نمایند. طبق قوانین این کشور، دسته بندی جایگاه ها بر اساس قد کودک و نه وزن آن است و تمامی جایگاه های ایمنی مطابق با استاندارد AS/NZ1754 دارای برچسب نشانگر محدوده قد مناسب کودک می باشند.

برچسب تأییدیه استاندارد جایگاه ایمنی کودک در استرالیا

ایالات متحده آمریکا

قوانین مربوط به الزامات جایگاه های ایمنی کودک در ایالت های مختلف متفاوت است. به عنوان مثال در فلوریدا و داکوتای جنوبی بچه ها 4 سال به بالا می توانند تنها از کمربند ایمنی بزرگسالان در خودرو استفاده نمایند و الزامی به استفاده از جایگاه ایمنی کودک برای آن ها وجود ندارد.

البته موسسه ملی ایمنی ترافیک بزرگراه ها (NHTSA) توصیه کرده که بچه ها با قد کمتر از 4 فوت و 9 اینچ (145 سانتی متر) فارغ از هر وزن و سنی که دارند از جایگاه های ایمنی کودک استفاده نمایند. همچنین در بیشتر ایالت ها (و نه همه آنها)، خردسالان زیر یک سال یا نوزادان با وزن کمتر از 20 پوند (9 کیلوگرم) می بایست از جایگاه ایمنی کودک به صورت پشت به جاده استفاده نمایند که البته بر اساس اصلاحیه سال 2011 بچه ها زیر 2 سال موظف به استفاده از جایگاه های پشت به جاده می باشند

استاندارد های جایگاه ایمنی کودک

چندین استاندارد جهت دسته بندی جایگاه های ایمنی کودک وابسته به سن، ابعاد و محل قرارگیری کودک وجود دارد. در حال حاضر فراگیرترین دسته بندی مطابق با استاندارد اروپایی ECE R44 است که مورد تائید و استناد سازمان ملل متحد نیز می باشد. استاندارد جدید اروپایی ECE R129 به عنوان جایگزین ECE R44 معرفی گردید و تا مدتی به صورت موازی با استاندارد ECE R44 مورد استفاده گرفته و پس از جولای 2013 به طور کامل جایگزین آن شد. در ادامه هر دو استاندارد معرفی گردیده و مورد بحث قرار خواهند گرفت.

استاندارد ECE R44

این استاندارد با هدف یکسان سازی و نصب استاندارد جایگاه های ایمنی کودک در خودرو ها تعبیه شده اند و تمامی خودروسازان ملزم به تعبیه آن ها به طور یکسان در محصولات خود هستند. اتصالات جایگاه ها مطابق این استاندارد، اتصالات ISOFIX نامیده می شوند که مشتمل بر دو محل اتصال در پایین جایگاه (شکل 3) با فاصله استاندارد 28 سانتی متر از یکدیگر و نیز یک تکیه گاه بالایی (شکل 4)، یا پایینی (شکل 5) متناسب با نوع و کلاس خودرو و نیز جایگاه کودک مورد استفاده، می باشند. نصب کردن جایگاه ایمنی کودک به اتصالات پایینی ممکن است از طریق پیوست های سخت یا شکل پذیر (شکل 6) صورت گیرد.

اتصالات پایینی ISOFIX جایگاه ایمنی کودک مخفی شده در زیر یک پوشش

تکیه گاه بالایی جایگاه ایمنی کودک در جانمایی های مختلف جایگاه

تکیه گاه پایینی جایگاه ایمنی کودک

جایگاه ایمنی کودک با اتصالات شکل پذیر (سمت راست) و اتصالات سخت (سمت چپ)

مطابق این استاندارد، جایگاه های ایمنی کودک را در چهار گروه اصلی و عمدتاً مبتنی بر وزن و سن کودک مطابق با شکل 7 دسته بندی می شوند که در ادامه این دسته بندی ها تشریح شده است.

دسته بندی جایگاه ایمنی کودک مطابق با استاندارد ECE R44

دسته بندی گروه های چهارگانه جایگاه ایمنی کودک

برخی از انواع جایگاه ایمنی کودک چند گروه مختلف را پوشش می دهند.

گروه صفر

این گروه از جایگاه های ایمنی اختصاص به نوزادان خردسال داشته و به صورت رو به پشت با کمربند ایمنی استاندارد بزرگسال و/یا اتصالات ISOFIX در محل قرارگیری محکم می شوند. در این دسته جایگاه های ایمنی کودک، مشابه گهواره، نوزاد رو به پشت (به صورت افقی) خوابانده شده و جایگاه مجهز به دستگیره های جهت حمل آسان به داخل خودرو و یا خارج از آن است. استفاده از این جایگاه ها می بایست الزاماً رو به پشت بوده و قرارگیری در مجاورت کیسه هوا فعال (به استثنای کیسه هوای جانبی) مجاز نمی باشد. محدوده وزنی توصیه شده برای استفاده از این نمونه جایگاه ایمنی کودک از بدو تولد تا وزن 10 کیلوگرم (22 پوند) بوده و همچنین سن تقریبی پیشنهادی کودک نیز از تولد تا 15 ماهگی توصیه شده است.

در برخی منابع این دسته بندی شامل یک زیر دسته با عنوان صفر پلاس (0+) می شود که از یک شاسی با اتصال دائم به بدنه خودرو از طریق کمربند ایمنی بزرگسال برخوردارند. تفاوت دیگر این دسته با گروه صفر توصیه به استفاده تا محدوده وزنی 13 کیلوگرم (29 پوند) است (شکل 9).

جایگاه ایمنی کودک گروه صفر (و صفر پلاس)

گروه یک

این دسته جایگاه ها به یاری اتصالات دائمی در بدنه خودرو و کمربند ایمنی بزرگسال در مکان قرارگیری خود مهار می شوند و برای حفظ کودک به کمربند ایمنی 5 نقطه ای مجهز می باشند. شرایط قرارگیری این جایگاه ها به صورت پشت به جاده توصیه شده هرچند نصب به صورت رو به جاده نیز بلامانع است.

استفاده از این جایگاه ها در مجاورت کیسه هوا فعال (به استثنای کیسه هوای جانبی) مجاز نمی باشد. محدوده وزنی توصیه شده برای استفاده از این نمونه جایگاه ایمنی کودک از 9 تا 18 کیلوگرم (20.40 پوند) بوده و همچنین سن تقریبی پیشنهادی کودک نیز از 9 ماهگی تا 4 سالگی توصیه شده است. درصورتی که کودکی ازلحاظ سن و یا وزن بالاتر از محدوده های ذکر شده باشد به شرط جا شدن در جایگاه کماکان مجاز به استفاده از آن است (شکل 10).

جایگاه ایمنی کودک گروه یک

گروه دو

این دسته جایگاه ها ازلحاظ ابعادی از گروه یک بزرگتر هستند. ویژگی معین این دسته استفاده از کمربند ایمنی بزرگسال برای نگهداری کودک در جایگاه می باشد. موقعیت قرارگیری این دسته جایگاه ها هم به صورت رو به جاده و هم پشت به جاده می باشد. محدوده وزنی توصیه شده برای استفاده از این نمونه جایگاه ایمنی کودک از 15 تا 25 کیلوگرم (33.55 پوند) بوده و سن تقریبی پیشنهادی کودک نیز از 4 سالگی تا 9 سالگی توصیه شده است. درصورتی که کودکی ازلحاظ سن و یا وزن بالاتر از محدوده های ذکر شده باشد به شرط جا شدن در جایگاه کماکان مجاز به استفاده از آن است (شکل 11).

جایگاه ایمنی کودک گروه دو

گروه سه

این گروه با نام جایگاه های بالابرنده نیز شناخته می شوند که با ارتقا سطح نشیمنگاه کودک امکان استفاده مناسب و مؤثر از کمربند ایمنی بزرگسال در مهار کامل قفسه سینه را مهیا می سازد. موقعیت قرارگیری این دسته جایگاه ها به صورت رو به جاده بود و محدوده وزنی 22 تا 36 کیلوگرم (48.76 پوند) برای استفاده از آن ها توصیه شده است. همچنین سن تقریبی 4 سالگی تا 10 سالگی (و بالاتر، درصورتی که کودکی تا سن 10 سالگی هنوز به وزن 36 کیلو نرسیده باشد) برای کاربران در نظر گرفته شده است (شکل 12).

جایگاه ایمنی کودک گروه سه

استاندارد ECE R129

نشان استاندارد ISOFIX (سمت راست) و iSize (سمت چپ)

این استاندارد از جولای 2013 اجرایی شد و از این تاریخ در بسیاری از کشور ها ازجمله اتحادیه اروپا، ژاپن، فدراسیون روسیه و آفریقای جنوبی اجرایی شد. انگیزه اصلی از معرفی این استاندارد جدید، پیشگیری از خطرات ناشی از استفاده ناصحیح از اتصالات ISOFIX در خودرو جهت استقرار جایگاه ایمنی کودک بود. معیار اصلی دسته بندی در استاندارد جدید، برخلاف استاندارد قبلی که سن و وزن کودک بود؛ قد کودک در نظر گرفته شده است.

بر اساس تحقیقات و تجربیات مشاهده شده که وزن و سن کودک معیار مناسبی جهت تطبیق ابعاد بدن کودک با انواع جایگاه های ایمنی نمی باشد. علاوه بر این، استاندارد ECE R44 در برخی محدوده های سنی و وزنی دارای همپوشانی بود که منجر به سردرگمی والدین در انتخاب مناسب ترین جایگاه می شد؛ لذا جهت بهبود رویه موجود استاندارد جدید ECE R129 تدوین شد. در این راستا در استاندارد جدید، استفاده از جایگاه های رو به پشت برای بچه ها تا سن 15 ماهگی یا قد 75 سانتی متری الزامی شده است. این در حالی است که در استاندارد ECE R44 سن 9 تا 12 ماهگی برای جایگاه های رو به پشت توصیه شده بود (شکل 14).

مطابق استاندارد جدید تا زمانی که کودک به قد 105 سانتی متری برسد، ملزم به استفاده از جایگاه ایمنی مخصوص بوده و استفاده از جایگاه بالابرنده در محدوده قد 100 تا 135 سانتی متر الزامی شده است. بهبود دیگر روی داده شده در استاندارد جدید، الزامات مربوط به تست های تصادف جانبی بوده که به الزامات قبلی درزمینهٔ تست های تصادف از روبرو و تست های تصادف از پشت سر اضافه شده است. البته فارغ از تفاوت در دسته بندی جایگاه ها برای بچه ها، اتصالات در استاندارد جدید iSize با اختلاف جزئی، مشابه و سازگار با اتصالات ISOFIX می باشند.

دسته بندی جایگاه ایمنی کودک مطابق با استاندارد ECE R129

برخی ملاحظات مربوط به استفاده از جایگاه های ایمنی کودک

به کارگیری جایگاه های ایمنی به صورت رو به پشت در ردیف جلو

در برخی از کشور ها نظیر ایالات متحده و استرالیا، به کارگیری جایگاه ایمنی کودک به صورت رو به پشت در خودرو های دارای کیسه هوا سرنشین ممنوع می باشد مگر اینکه کیسه هوا سرنشین غیر فعال باشد. گفتنی است که در جایگاه های روبه پشت، با توجه به موقعیت قرارگیری نزدیک سر کودک به کیسه هوا، در صورت بازشدن کیسه هوا در تصادف امکان مرگ آنی کودک وجود دارد.

البته برخی خودرو های مدرن امروزی مجهز به حسگر های هوشمند تشخیص جایگاه ایمنی کودک هستند که به صورت اتوماتیک اقدام به غیر فعال سازی کیسه هوا می نمایند. با این وجود مطابق استاندارد، نصب برچسب هشدار در مورد ممنوعیت به کارگیری جایگاه کودک رو به پشت در ردیف جلو و در معرض کیسه هوا غیر فعال نشده (شکل 15) در تمامی خودرو ها الزامی می باشد.

برچسب هشدار ممنوعیت به کارگیری جایگاه کودک رو به پشت در مجاورت کیسه هوا فعال

تاریخ انقضا جایگاه های ایمنی کودک

نکته مهم در مورد جایگاه ایمنی کودک این است که هر جایگاه دارای یک تاریخ انقضا می باشد. معمولاً تاریخ انقضا جایگاه ایمنی کودک 6 سال پس از تاریخ فراوری در نظر گرفته شده است هرچند که این مدت ممکن است از طرف سازنده متفاوت اعلام شود. مسئله تاریخ انقضا جایگاه های ایمنی کودک در حال حاضر شدیداً مورد مجادله موافقان و مخالفان آن است. فراورینمایندگان و موافقان آن ادعا می نمایند که جایگاه های ایمنی کودک با گذشت زمان تأثیرگذاری و قابلیت های ایمنی خود را به تدریج از دست داده و می بایست قوانین و تدابیری درزمینهٔ تعریف و کنترل تاریخ انقضا اتخاذ شود.

از طرف دیگر، مخالفان این ایده ادعا دارند که این مسئله صرفاً کوشش سازندگان جهت دستیابی به یک پوشش قانونی با هدف فروش بیشتر محصولات است و مواد پلاستیکی بکار رفته در جایگاه های ایمنی کودک تا خاتمه عمر مفید خودرو قابلیت خود را حفظ خواهند کرد. همچنین در برخی کشور ها نظر به ملاحظات ایمنی و عدم امکان مشخص دقیق عمر جایگاه های ایمنی کودک، خرید و فروش آن ها به صورت دسته دوم مجاز نمی باشد.

تعویض جایگاه های ایمنی کودک در صورت وقوع تصادف

مشابه کلاه ایمنی موتورسواران، مجموعه های حفاظتی کودک در خودرو نیز تنها برای محافظت از یک مرتبه وقوع حادثه طراحی و ساخته شده اند. این به این معنی است که در صورت وقوع تصادف، فارغ از اینکه کودکی در آن نهاده شده باشد یا نه؛ می بایست تعویض گردند. موسسه ملی ایمنی ترافیک بزرگراه ها (NHTSA) در مورد استفاده مجدد و یا جایگزینی جایگاه های ایمنی کودک پس از تصادفات اقدام به انتشار دستورالعملی کرده است که مطابق آن پس از تصادفات شدید و یا حتی متوسط جایگزینی کامل جایگاه ایمنی کودک توصیه شده است.

با این وجود، تحقیقات اخیر نشان داده که جایگاه های کودک توان مقاومت در برابر تصادفات با شدت پایین را بدون از دست دادن و یا تنزل خواص ایمنی و حفاظتی دارد می باشند. در این خصوص تصادف با شدت پایین به حادثه ای اطلاق می شود که شرایط زیر را دارا باشد:

1. پس از وقوع حادثه، در بازرسی چشمی از جایگاه کودک هیچ گونه ترک یا تغییر شکلی مشاهده نشود؛

2. خودروی تصادف کرده مستقلاً توانایی حرکت و جابه جایی از محل وقوع حادثه را دارا باشد؛

3. نزدیک ترین درب در مجاورت محل قرارگیری جایگاه کودک بدون آسیب دیدگی باشد؛

4. هیچ گونه جراحتی برای هیچ کدام از سرنشینان خودرو در جریان تصادف روی نداده باشد؛

5. کیسه های هوای خودرو در جریان تصادف فعال نشده باشند؛ لذا تصادفاتی که شامل مجموعه شرایط فوق باشند به احتمال بسیار زیاد قابلیت مجموعه جایگاه ایمنی کودک را تحت الشعاع قرار نداده و بنابراین کماکان امکان استفاده مفید از آن وجود خواهد داشت.

جانمایی جایگاه ایمنی کودک در خودرو

در سنین پایین با توجه عدم شکل گیری کامل ماهیچه های گردن و نیز به نسبت بالاتر وزن سر به وزن بدن؛ گردن کودک بشدت آسیب پذیر بوده و احتیاجمند توجه و مراقبت ویژه ای است. بیشترین خطر در این زمینه در شرایط ترمز گیری های شدید (که عموماً اجتناب ناپذیر و ناخواسته نیز هستند) متوجه نوزاد خواهد بود.

جانمایی کودک در جایگاه ایمنی به صورت رو به پشت منجر به حفظ گردن در ترمزگیری های شدید و کاهش قابل ملاحظه آسیب های وارده می شود. بر همین اساس در استاندارد جدید تا سن 15 ماهگی کودک می بایست پشت در جایگاه ایمنی به صورت رو به پشت قرار گیرد. البته محققان و کارشناسان توصیه می نمایند که پس از این سن نیز تا حد ممکن از جایگاه ایمنی با جانمایی رو به پشت برای بچه ها استفاده شود.

در مورد محل استقرار جایگاه ایمنی کودک نیز بر اساس یک تحقیق آماری اجرا شده در ایالات متحده، در صورت قرارگیری جایگاه ایمنی در قسمت میانی ردیف عقب، 43% احتمال آسیب دیدگی در تصادفات کاهش خواهد یافت. اطلاعات این پژوهش بر اساس داده های ثبت شده از 4790 تصادف خودرو های حامل بچه ها زیر 3 سال، در بازه زمانی 1998 تا 2006 استخراج شد.

مطابق این تحقیق قسمت مرکزی ردیف عقب ایمن ترین، اما کم کاربردترین مکان جهت جانمایی جایگاه ایمنی کودک می باشد. با این وجود، با توجه به آمار مرگ ومیر سالانه 50 نوزاد در ایالات متحده بر اثر گرما و خفگی در نتیجه رها شدن در خودرو (مشابه موردی که برای بنیتای خردسال در ایران روی داد)، به نظر می رسد که جانمایی رو به پشت جایگاه ایمنی کودک در جایگاه مجاور راننده و با شرط غیر فعال نمودن کیسه هوای سرنشین جلو، مناسب ترین جانمایی باشد.

تسمه های صندل های ایمنی می بایست به گونه ای تنظیم شوند که کودک کاملاً مهار شود و والدین مجاز به آزاد گذاشتن شانه های کودک بدون مهار کامل نخواهند بود. بدین منظور تسمه ها می بایست در ارتفاع مناسب (متناسب با قد کودک) به دقت تنظیم شوند. ضمناً استفاده از پوشش زمستانی ضخیم برای کودک در جایگاه ایمنی با توجه به تأثیر منفی بر عملکرد مجموعه مهارنماینده توصیه نشده است. در این خصوص پیشنهاد شده که کودک با لباس معمولی در جایگاه مهار شده و پس از آن جهت حفظ او در برابر سرما از یک پوشش مناسب (مشابه پتوی سفری) استفاده شود.

خطرات مرتبط با استفاده نادرست از جایگاه های ایمنی کودک

هرچند سازندگان جایگاه های ایمنی کودک کنترل های کیفی لازم جهت اطمینان از صحت عملکرد آن ها را انجام می دهند؛ با این وجود این تضمین نماینده استفاده صحیح مصرف نماینده مطابق با دستورالعمل های مربوطه نخواهد بود. درصد قابل توجهی از جایگاه های ایمنی بچه ها در معرض انواع خطرات ازجمله مهار نادرست، نصب در موقعیت نامناسب، اتصال شل، اتصال ناسازگار با بدنه خودرو و کمربند ایمنی آن و نیز نصب نادرست در مجاورت کیسه هوای غیر فعال نشده می باشند.

بر اساس تحقیقی در ایالات متحده در سال 1997، 60% مرگ ومیر بچه ها در تصادفات خودرویی به علت مهار نادرست جایگاه امینی کودک در خودرو بوده است. در کنار تمامی مسائل ناشی از مهار نادرست جایگاه ایمنی کودک در خودرو، خطرات دیگری نیز در مورد ارتباط جایگاه ایمنی کودک و سندروم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS [21]) گزارش شده است. طی یک تحقیق اجرا شده از 500 مورد مرگ ومیر بچه ها ناشی از این سندروم، 17 مورد در جایگاه های ایمنی کودک در خودرو و یا وسایل مشابه آن روی داده است که بیشترین تعداد آن (6 مورد از 17 مورد) مربوط به نوزادان کمتر از یک ماه بوده است.

مطابق تحقیقات پزشکی قانونی ایالات کبک کانادا، رها شدن نوزاد در جایگاه ایمنی کودک در صورت جانمایی نادرست ممکن است منجر به قطع جریان اکسیژن کودک در نتیجه افتادگی سر کودک به جلو شود. هرچند در صورت نصب صحیح جایگاه ایمنی کودک در خودرو این احتمال وجود ندارد با این وجود توصیه شده که از این جایگاه ها تنها جهت حمل کودک در خودرو استفاده شود و هرگز جایگزین تخت خواب کودک یا گهواره نشود. جهت جلوگیری از قرارگیری کودک در زاویه نامناسب و متعاقب آن افتادگی سر به جلو و قطع احتمالی جریان اکسیژن، بسیاری از این جایگاه ها مجهز به نشانگر و تنظیم نماینده زاویه جایگاه می باشند. جایگاه های ایمنی دارای یک کتابچه راهنما می باشند که اطلاعات مربوط به زاویه مناسب نصب در آن ها تشریح شده است.

قوانین و استاندارد های مرتبط با حفاظت از سرنشین کودک در ایران

در دی ماه 1397 لایحه اصلاح ماده 19 رسیدگی به تخلفات رانندگی (مصوب 1389) به تصویب کمیسیون ایمنی راه های کشور رسید که مطابق آن استفاده از جایگاه کودک برای حمل در خودرو های سواری الزامی شد. بر اساس این مصوبه، سرنشینان خودرو های سواری که سن کمتر از 10 سال و یا قد کوتاه تر از 135 سانتیمتر دارند، باید از جایگاه کودک مناسب در جایگاه های عقب خودرو استفاده نمایند.

همچنین نوزادان کمتر از 15 ماه باید در جایگاه عقب خودرو های سواری بر روی جایگاه کودک (که با کمربند ایمنی متصل شده) پشت به جهت حرکت قرار گیرند. بچه ها در سنین 15 ماه تا 3 سال باید در جایگاه عقب خودرو های سواری بر روی جایگاه کودک (که با کمربند ایمنی متصل شده) می توانند پشت یا جلو به جهت حرکت قرار گیرند. بچه ها بین 3 تا 10 سال باید از جایگاه مخصوص (متصل شده به کمربند ایمنی) جایگاه های عقب خودرو استفاده نمایند.

این مصوبه معیناً در هماهنگی با استاندارد ECE R129 تنظیم شده و تنها تفاوت آن با استاندارد ECE R129، ممنوعیت استقرار جایگاه ایمنی کودک در ردیف جلو است که رویه ای برخلاف قوانین موجود در سایر کشور های جهان (به استثنای کشور ویتنام) می باشد. تفاوت دیگر، عدم اشاره مجزا به جایگاه های بالابرنده جهت بچه ها 3 تا 10 سال است که هرچند با محتوای متن ناسازگار نیست (به دلیل اینکه جایگاه بالابرنده اساساً یک نوع جایگاه محسوب می شود)، اما شرح تکمیلی قید شده در پرانتز در مورد (متصل شده به کمربند ایمنی) با توجه به عدم اتصال برخی از انواع جایگاه های بالابرنده به کمربند ایمنی خودرو، در برداشت تا حدودی ایجاد مشکل می نماید.

از سوی دیگر سازمان ملی استاندارد ایران، بر اساس مصوبه شورای سیاست گذاری خودرو، از ابتدای تیر ماه سال 1397 خودروسازان را ملزم به رعایت 2 مورد استاندارد خودرویی جدید (افزون بر 61 مورد قبلی) نمود که استاندارد ردیف 62 با عنوان کمربند های ایمنی و سیستم های نگه دارنده، سیستم های نگه دارنده بچه ها و سیستم های نگهداری ISOFIX بچه ها اختصاص به ایمنی سرنشینان کودک خودرو دارد. البته در ادامه از دی ماه سال این سال، 22 مورد استاندارد خودرویی دیگر نیز ابلاغ شد و مطابق قانون درصورتی که خودرویی قادر به کسب تأییدیه در هر یک استاندارد های 85 گانه تعریف شده نباشد، فراوریش متوقف خواهد شد.

استاندارد مورد اشاره با عنوان ایران - یوان ای سی آر 16 و شماره مرجع INSO 16363.1، بر اساس استاندارد بین المللی ISO 29061.1 مصوب سال 2011 میلادی تدوین شده است. این نسخه از استاندارد در سال 2016 مورد بازبینی نهاده شد و بدون تغییر به تصویب رسید و با توجه به دوره 5 ساله بازبینی، کماکان تا سال 2021 معتبر خواهد بود هرچند معیناً با توجه به تاریخ انتشار اولیه استاندارد مرجع (که پیش از 2013 و معرفی اتصالات iSize می باشد) در آن تنها به اتصالات استاندارد ISOFIX اشاره شده است. ارزیابی این استاندارد از طریق سه برگه جداگانه انجام می گیرد که برگه نخست به مجموعه ایمنی کودک (با ضریب وزنی 25%)، برگه دوم به اتصالات ISOFIX در خودرو (با ضریب وزنی 25%) و برگه سوم به نحوه اتصال مجموعه ایمنی کودک به خودرو (با ضریب وزنی 50%) می پردازد.

در مورد استاندارد مورد اشاره، تفسیر دقیقی از نقش خودروساز و شرکت سازنده جایگاه ایمنی کودک به صورت تفکیکی و مجزا ارائه نشده است. با توجه به اینکه خودروسازان عموماً فراورینماینده جایگاه ایمنی کودک نمی باشند؛ به احتمال فراوان تنها برگه دوم (اتصالات ISOFIX) مورد آنالیز قرار خواهد گرفت که معیناً برای ارزیابی کافی نیست و به مباحثی نظیر سازگاری مجموعه ایمنی کودک با اتصالات خودرو و نیز نحوه عملکرد آن (موضوع مورد آنالیز در برگه سوم استاندارد) پرداخته نخواهد شد.

جمع بندی و ارائه پیشنهادات

در حال حاضر، ایمنی بچه ها در خودرو جزو چالشی ترین مباحث در حوزه ارتقا ایمنی خودرو ها قرار داشته و همه روزه در این حوزه شاهد انتشار نتایج جدیدی از تحقیقات و مطالعات اجرا شده هستیم. قوانین، مقررات و استاندارد های تنظیم شده در حوزه ایمنی کودک در سطح جهان عمر چندانی (به نسبت سایر مقررات مشابه) نداشته و قدمت آن ها به بیش از دو دهه نمی رسد.

همچنین برخی حوزه های اساسی (نظیر تاریخ انقضا جایگاه ایمنی کودک و …) کماکان مورد مجادله صاحب نظران بوده و جمع بندی مستدل و اجماع معینی در این موارد تا به امروز صورت نگرفته است. در کشور ما نیز به تازگی اقداماتی در راستای ارتقا ایمنی بچه ها در خودرو اجرا شده است. هرچند اتخاذ چنین تمهیداتی، به عنوان گام نخست، ارزشمند و درخور ستایش است؛ با این وجود، پاره ای اشکالات ساختاری که در ادامه برشمرده خواهند شد، عملکرد مؤثر این مجموعه قوانین و استاندارد ها را تا حدودی با تردید روبرو می سازد.

مطابق تحقیقات اجرا شده (که در متن نیز به آن اشاره شد)، قرارگیری جایگاه ایمنی کودک در ردیف عقب (معیناً قسمت وسط) ایمن ترین جانمایی ممکن محسوب می شود. با این وجود، استقرار کودک در ردیف عقب (به علت احتیاج به توجه دائمی به شرایط کودک) موجب حواس پرتی راننده، بخصوص در شرایط رانندگی تک سرنشین خواهد شد؛ لذا تقریباً در تمامی کشور های جهان استقرار جایگاه کودک در ردیف جلو و در دسترس و دید مستقیم راننده، شایع ترین و پرکاربردترین شرایط می باشد؛ اما در کشور ما مطابق اصلاحیه اخیر ماده 19 رسیدگی به تخلفات رانندگی، مجاز نیست که توصیه می شود در این خصوص بازنگری صورت گیرد.

البته در صورت استقرار جایگاه ایمنی کودک در ردیف جلو، کیسه هوا سمت سرنشین جلو الزاماً می بایست غیر فعال شود که در غیر این صورت، آسیب دیدگی شدید و یا حتی مرگ آنی (به ویژه در جانمایی جایگاه به صورت پشت به جاده) کودک را تهدید می نماید.

گزارشات متعددی از کشور های مختلف در رابطه با خطرات ناشی از استفاده از جایگاه ایمنی غیر استاندارد و یا استفاده نادرست و مهار نامناسب این جایگاه ها منتشر شده است. در صورت فراگیری کاربری جایگاه های ایمنی کودک در کشور می بایست تمهیدات لازم در رابطه با پیش گیری و کنترل چنین مواردی صورت گیرد. استاندارد جاری کشور با عنوان ایران یو ای سی آر 16 (که ترجمه استاندارد ایزو 29061 است)، به هیچ عنوان تضمین نماینده کیفیت و کارایی جایگاه های ایمنی کودک نبوده و تنها به برخی مباحث کلی از حیث کاربری و نصب برچسب های مربوطه پرداخته و عملاً هیچ جنبه کنترلی بر کیفیت و نحوه عملکرد جایگاه ایمنی کودک ندارد. علاوه بر این به مدت 10 سال نیز بازنگری در آن پیش بینی نشده است. در این رابطه اتخاذ الزامات محکم تری نظیر ECE R16 [6]در کنار الگوبرداری از استاندارد های کشور های مختلف مثل استاندارد AS/NZ1754 استرالیا توصیه می شود.

از جنبه مالی نیز جایگاه های ایمنی کودک موجود در بازار کشور در محدوده قیمتی کمتر از 3 میلیون ریال تا بیش از 60 میلیون ریال قرار دارند که با توجه به خلأ قانونی موجود اطلاعی از کیفیت و کارایی آن ها در دسترس نیست و ممکن است تهیه جایگاه های استاندارد و با کارایی مناسب برای تمامی اقشار جامعه امکان پذیر نباشد. اضافه بر این، عدم امکان نصب جایگاه های ایمنی کودک در تمام خودرو های کشور (به علت فقدان اتصالات مربوطه) جامعیت قانون موجود را به زیر سؤال می برد.

در خاتمه پیشنهاد می شود که برخلاف رویه مرسوم در اقتباس مستقیم از قوانین و استاندارد های موجود در سطح جهان (بدون لحاظ داشتن شرایط کشور و متغیر های خاص آن)؛ نسبت به اصلاح و بازبینی قوانین مطابق با واقعیت های موجود با هدف اثربخشی حدبیشتری و فارغ از رویکرد غیر نتیجه محور اقدام شود. امید است که با اتخاذ قوانین و استاندارد های مناسب و متناسب با شرایط خاص موجود، در جهت ارتقا روزافزون ایمنی جاده ای و حفظ سلامت آینده سازان میهن عزیزمان قرار گیریم.